Wioska Szwajcarska w Otwocku

Do dzisiaj jest to jedno z najbardziej rozpoznawalnych miejsc Otwocka. Nie ma mieszkańca miasta, który by nie wiedział gdzie znajduje się „Wioska Szwajcarska” i kto ją wybudował. Niestety często tak bywa, że miejsca oczywiste, cały czas funkcjonujące w świadomości społecznej, nie mają spisanej swojej historii. Tak też jest z otwocką Wioską Szwajcarską. Niniejszy artykuł jest przyczynkiem do opracowania historii tego miejsca.

Opowieść o tym miejscu należy rozpocząć w… Szwajcarii pod koniec II wojny światowej. Wtedy to rozpoczęła się akcja niesienia pomocy ofiarom wojny w Polsce. Niosły ją rządy państw neutralnych oraz wiele organizacji społecznych. Istotną rolę w tej akcji odegrali również Szwajcarzy. Pod koniec 1944 r. parlament szwajcarski uchwalił utworzenie rządowej organizacji pod nazwą „Don suisse pour les victimes de la guerre”, której celem miało być niesienie pomocy państwom poszkodowanym przez wojnę. Już późnym latem 1945 r. do Polski dotarły pierwsze dostawy leków. Jednak pełną parą organizacja zaczęła w Polsce działać w grudniu 1945 r., kiedy to do Warszawy przybył szef Misji „Don Suisse” Raymond Courvoisier. Misja ta postawiła sobie za zadanie dostarczenie Polsce sprzętu i materiału leczniczego oraz roztoczenie specjalnej opieki nad dziećmi.

Budowa Wioski Dziecięcej 

Największym i najciekawszym zarazem przedsięwzięciem Misji „Don Suisse" w Polsce była budowa i wyposażenie Wioski Dziecięcej w Otwocku. Na lokalizację wybrano obszerny, pagórkowaty teren w Otwocku przy ul. Reymonta 67. W 1946 r. przywieziono ze Szwajcarii dwoma transportami kolejowymi i samochodowymi, kompletne wyposażenie dla tej Wioski. W transportach znalazły się: gotowe elementy konstrukcyjne i inne części domków, instalacje wewnętrzne, kompletne umeblowanie, pełne wyposażenie kuchni, kompletne instalacje elektryczne i sanitarne, różne produkty witaminowe oraz zaopatrzenie w żywność dla pierwszych jej mieszkańców. Wioska składała się z 29 baraków drewnianych, basenu kąpielowego, basenu ppoż., mini amfiteatru i kaplicy rzymskokatolickiej. Wielkość obiektu była obliczona na łączny pobyt w ciągu roku 4000 dzieci na trzymiesięcznych turnusach wypoczynkowych organizowanych po hasłem „Po radość i zdrowie”. 

Rząd Szwajcarii za pośrednictwem Misji „Don Suisse” poniósł całkowity koszt budowy baraków, urządzeń wewnętrznych, zaopatrzenia w lekarstwa, produkty odżywcze oraz ich transportu do Polski. Po wybudowaniu Wioski Dziecięcej (tak początkowo nazywano Wioskę Szwajcarską w Otwocku), pracę w niej podjął personel szwajcarski, który oprócz pracy z dziećmi szkolił też personel polski i przygotowywał go do całkowitego przejęcia ośrodka. W czerwcu 1946 r. Misja zorganizowała też letni obóz wypoczynkowy w Świdrze przeznaczony dla 400 dzieci z Domu Dziecka w Otwocku Soplicowie, przy ul. Bernardyńskiej prowadzonego przez RTPD.

W tym samym czasie, dzięki staraniom Misji sprowadzony został do Polski specjalny wagon kolejowy, posiadający trzy gabinety dentystyczne oraz pracownię techniczną. Wagon ten ustawiony był na bocznicy kolejowej przy Dworcu PKP w Otwocku. Leczono w nim bezpłatnie dzieci z Otwocka, Warszawy i okolic. Koszt zużytych lekarstw wynosi obecnie 65 000 fr. szw. 

Wioska Szwajcarska - sanatorium dla dzieci chorych na gruźlicę 

W czerwcu 1948 r. Wioska Dziecięca, nazywana już Wioską Szwajcarską została przekazana Wydziałowi Zdrowia m.st. Warszawy, który przeznaczył ją na prewentorium dla dzieci chorych na gruźlicę. Dyrektorem prewentorium został dr Stanisław Olpiński. Po dwóch latach, w 1950 r. Wioska Szwajcarska przeszła pod zarząd Powiatowego Zespołu Sanatoriów Przeciwgruźliczych w Otwocku, który przeprofilował ją na sanatorium dla dzieci z gruźlicą węzłowo-płucną. Pod koniec 1951 r. nastąpiła kolejna zmiana profilowa. Zespół postanowił, że na terenie Wioski będą leczone dzieci z gruźlicą kostno-stawową i jednocześnie przyłączono do niej działające w pobliskim pensjonacie „Palladium” sanatorium gruźlicze. W wyniku tej reorganizacji powstało duże Sanatorium Gruźlicy kostno-stawowej imienia Janka Krasickiego. W roku 1952 dyrektorem sanatorium została dr Irena Majewska-Szulc, a w 1955 r. dr Romana Matyjasek. Kolejne lata zaowocowały powiększeniem liczby obiektów wykorzystywanych przez Sanatorium. Oprócz Wioski Szwajcarskiej i Palladium do dyspozycji Sanatorium przekazano przedwojenny dom dla sierot wojskowych, willę „Bermanówkę” w Soplicowie, Dom Zdrowia (przedwojenne sanatorium położone w Świdrze przy ul. Majowej, należące do Bronisławy i Kazimierza Dłuskich) oraz osobny trakt operacyjny na terenie Sanatorium im. Feliksa Dzierżyńskiego  (przedwojenne Sanatorium m.st. Warszawy w Otwocku przy ul. Reymonta 83/91. Obecnie na tym terenie znajduje się Mazowieckie Centrum Leczenia Chorób Płuc i Gruźlicy).

Reorganizacja Wioski i nowa siedziba sanatorium

W drugiej połowie lat 50. ubiegłego wieku zmianie uległa sytuacja epidemiologiczna, zmalała zachorowalność na gruźlicę dziecięcą, a wzrosła wśród osób dorosłych. Oznaczało to dla Wioski Szwajcarskiej kolejną reorganizację. Znajdujące się tutaj Sanatorium posiadające łącznie 930 łóżek zaczęło leczyć pacjentów ze wszystkich grup wiekowych. Rozwój sanatorium, rozrzucenie jego oddziałów na terenie całego Otwocka (odległość między nimi wynosiła nawet 8 km), uciążliwy brak zaplecza szpitalnego w poszczególnych budynkach, nieprzystosowanie Wioski Szwajcarskiej do potrzeb chorych z ograniczoną możliwością poruszania się oraz zagrożenie pożarowe drewnianych budynków, był bodźcem do budowy nowego gmachu. W związku z tym od końca lat 50. dyrekcja Sanatorium zabiegała o budowę nowego, jednego, obszernego gmachu sanatorium. Zabiegi te nabrały realnych kształtów, gdy konsultant ds. gruźlicy kostno-stawowej, doc. dr. Stefan Malawski i Rada Naukowa Instytutu Gruźlicy skierowała do naczelnika Wydziału do Walki z Gruźlicą, dr Mieczysława Juchniewicza wniosek o pilną budowę nowej siedziby Sanatorium. Wniosek ten został zaakceptowany przez Ministerstwo Zdrowia i prace przy budowie ruszyły w 1959 r. Od czerwca 1958 r. dyrektorem Sanatorium został dr med. Jerzy Sowiński. Funkcję tę pełnił do lipca 1965 r. kiedy to został zastąpiony przez dr Leszka Czaykowskiego. W tym okresie w Sanatorium poszerzono działalność leczniczą i ukierunkowano się na leczenie operacyjne gruźlicy kostno-stawowej. Efektem tych działań były lepsze wyniki leczenia połączone ze znacznym skróceniem czasu jego trwania. W końcu 1965 r. oddano do użytku część nowego budynku, do którego przeniesiono pacjentów z Wioski Szwajcarskiej. W następnym roku dołączyli do nich chorzy z Anielina i Bermanówki, a w końcu roku 1968 – oddziały ze Świdra i trakt operacyjny z Sanatorium im. Dzierżyńskiego. 

Nowe przeznaczenie obiektów Wioski Szwajcarskiej

Teren Wioski Szwajcarskiej został opuszczony przez Sanatorium im. J. Krasickiego i zwrócony pod zarząd magistratu Miasta Otwocka. Opuszczone w 1965 r. obiekty Wioski zostały wykorzystane jako siedziby różnych instytucji. Od tego roku, aż do 2001 r. w szwajcarskich barakach mieściły się: mieszkania służbowe dla pielęgniarek zatrudnionych w otwockich szpitalach i sanatoriach, internat dla uczniów Technikum Nukleonicznego w Otwocku, Powiatowy Ośrodek Sportu, Turystyki i Wypoczynku, Oddział PTTK, ośrodek należący do zrzeszenia Warszawskich Ośrodków Wypoczynkowych „Wisła” - 3 boiska do siatkówki, domki kempingowe (przebudowane szwajcarskie pawilony) i 2 odkryte baseny kąpielowe i brodzik dla dzieci, filia Miejskiej Biblioteki Publicznej w Otwocku (początek lat 70-tych), przez wiele kolejnych lat siedziba obwodowej Komisji Wyborczej, Zakład Remontowy Miasta Otwocka, Spółdzielnia Inwalidów Techniczna im. Kniewskiego produkująca m.in. rękawice robocze, pokrowce na samochody. plecaki wojskowe, plecaki spadochronowe, kabury na pistolety, namioty, świetlica osiedlowa TPD  – organizowane w niej były spotkania dla starszych i młodszych, teatrzyki, recytacja oraz letnie półkolonie dla przedszkolaków (w lata 1980-1985), sklep spożywczy, świetlica harcerska, klub „Sadwas” oraz amfiteatr – utworzony w naturalnym zagłębieniu terenu gdzie odbywały się koncerty a nawet w razie potrzeby lądowały śmigłowce.

W 2001 r. prywatny deweloper kupił cały teren Wioski Szwajcarskiej za kwotę 3 500 000 zł. W następnym roku przystąpił do wyburzenia zdekapitalizowanych już całkowicie obiektów poszwajcarskich i budowy dużego osiedla mieszkaniowego. Osiedle to istniejące do dnia dzisiejszego, przejęło dotychczasową nazwę miejsca – jest to Wspólnota Mieszkaniowa „Wioska Szwajcarska”.

Działalność „Don Suisse” w Polsce 

Głównymi terenami działań „Don Suisse" w Polsce były: Warszawa, Otwock, Świder, Górny Śląsk (Katowice), Łódź, Laski i Rabka. Jej praca w Polsce koncentrowała się na następujących kierunkach: Wioska Dziecięca  w Otwocku i żłobek przy Klinice Dziecięcej Uniwersytetu we Wrocławiu, zaopatrzenie medyczne dla szpitali (m.in. wyposażenie chirurgiczne i techniczne - w szczególności dla Szpitala Karola i Marii dla Dzieci  w Warszawie i grupy sanatoriów w Rabce), dostarczanie lekarstw, witamin, zastrzyków dla około 100 domów dziecka, ruchomych autobusów dentystycznych, hospitalizacja w miejscowości Adelboden w Szwajcarii 520 dzieci zagrożonych gruźlicą, dostarczanie protez dla dzieci i materiałów do ich wyrobów, przyjazd do Polski pięciu pielęgniarek-instruktorek, zaopatrzenie odzieżowe - pomoc dla ponad 200 domów dziecka, dostarczanie wzbogaconej żywności (m.in. mleko, mięso), studia i kursy w Szwajcarii dla lekarzy i pielęgniarek z Polski, Międzynarodowy Tydzień Studiów nad Dziećmi Ofiarami Wojny (S.E.P.A.G.), podręczniki akademickie dla uniwersytetów i politechnik (w roku akademickim 1947/1948 dostarczono 3000 szt.).

Do końca 1946 r. „Don Suisse” dostarczyło do Polski: lekarstwa, pomoce i instrumenty chirurgiczne o wartości 600 000 fr. szw., narzędzia dla weterynarzy o wartości 38 000 fr. szw., obuwie, materiały ubraniowe, kołdry i koce o wartości 1 280 000 fr. szw., 560 kompletów apteczek podręcznych o wartości 290 000 fr. szw., przybory kuchenne o wartości 58 000 fr. szw., zestawy narzędzi lekarskich i apteczek dla domu dziecka przy Ministerstwie Żeglugi, lekarstwa, pomoce szkolne i ubrania dla prewentorium dziecięcego w Magdalence - podobnych pomocy udzielono też dzieciom zniszczonej wsi Nieporęt, leki i opatrunki dla 12 szpitali w Warszawie, narzędzia lekarskie i lekarstwa dla kliniki Uniwersytetu Łódzkiego wraz z utworzeniem przy tej klinice w pełni wyposażonego żłobka, wyposażenie położnicze dla polikliniki we Wrocławiu i szpitali w Rzeszowie, Jaśle i Płońsku.

Specjalną akcję Misja zorganizowała na terenie Górnego Śląska. W jej efekcie dostarczono obuwie i ubrania dla 1200 górników o łącznej wartości 2 000 000 fr. szw., a miastu Katowice przekazano samochód lekarstw oraz dwa samochody obuwia i ubrań do rozdysponowania wśród najbardziej potrzebujących. 

Misja organizacji „Don Suisse” i pomoc dla Polski

„Don Suisse” sprowadziło do Polski i rozdzieliło za pośrednictwem odpowiednich instytucji ubrania i obuwie najbiedniejszym: przez Zarząd Miejski Otwocka dla 250 osób, przez Ministerstwo Pracy i Opieki Społecznej dla 55 000 osób, przez Ministerstwo Administracji Publicznej dla 28 000 osób, przez Zarząd Miejski Warszawy dla 12 500 osób, bezpośrednio dostarczono obuwie i ubrania dla 60 bezdomnych zamieszkujących sutereny byłego gmachu ambasady francuskiej na przy ul. Frascati w Warszawie.

Oddzielnie misja „Don Suisse“ przekazała lekarstwa i środki opatrunkowe dla działających w Polsce organizacji charytatywnych i dobroczynnych takich jak: CKOS , RTPD , Caritas, YMCA  i Związku Inwalidów. Łącznie przekazano im dary o całkowitej wadze 1400 kg. 

Na początku 1947 r. polskie Ministerstwo Pracy i Opieki Społecznej szacowało, że pomoc szwajcarska dla zrujnowanego kraju wyniosła około 3 233 000 fr. szw. (ok. 1 700 000 ówczesnych dolarów USA). W tym samym czasie w Warszawie przebywała delegacja z Centralnej Organizacji „Don Suisse" w Bernie z jej dyrektorem Charlesem Eggerem i sekretarzem generalnym Janem Dubredem, który był jednocześnie kierownikiem sekcji polskiej i czechosłowackiej tej organizacji. Ówczesny Minister Pracy i Opieki Społecznej Adam Kuryłowicz wyraził wdzięczność delegatom „Don Suisse" i Szwajcarii za niesioną wydatną pomoc dla ofiar wojny w Polsce. Ustalono wtedy też, że działalność organizacji będzie kontynuowana dalej w zakresie żywnościowym i leczniczym dla dzieci i matek, walki z gruźlicą oraz szkolenia na swój koszt w Szwajcarii polskich lekarzy i pielęgniarek w zakresie walki z gruźlicą z uwzględnieniem najnowszych zdobyczy naukowych.

ZOBACZ PEŁNĄ GALERIĘ ZDJĘĆ POD TEKSTEM

Czytaj też: