Czy Otwock ma… „rynek”?

Dzisiejsze miasto swoją historię rozpoczęło w 1877 r. w chwili uruchomienia stacji kolejowej Otwock. Od samego początku rozwijał się dość dynamicznie, ale bez przyjętej jakiejkolwiek koncepcji urbanistycznej czy nawet jakiegoś planu parcelacyjnego. Poskutkowało to dość chaotyczną i przypadkową zabudową skupiającą się wzdłuż dawnych… leśnych dróg i przecinek. Szczególnie to widać w centrum miasta. Dzisiejsze główne ulice takie jak m.in. Świderska, Majowa, Kraszewskiego, Karczewska, Żeromskiego to właśnie pozostałość takich przypadkowych ciągów komunikacyjnych powstałych z doraźnej potrzeby ludzi, a nie dzięki przemyślanemu planowi. Dokładnie z tego samego powodu w Otwocku nie powstał plac centralny zwany rynkiem, który pełnił by centralną rolę handlową powstającego osiedla. 

Ale czy na pewno Otwock nie ma „rynku”?

Ostatnimi laty miasto przeżywa wielką metamorfozę. Po latach zastoju, na całym jego terenie trwają prace modernizacyjne i upiększające. Jest to już trzeci taki okres w naszej historii. Pierwsze zakrojone na szeroką skalę pracę mające na celu uporządkowanie i rozbudowę dynamicznie rozwijającego się Otwocka przeprowadzono w okresie międzywojennym, czego najlepszym przykładem jest zespół budynków magistratu, Park Miejski i Dom Uzdrowiskowy czyli popularne „Kasyno”. W tym też czasie intensywnie brukowano ulice, co można zauważyć podczas remontów ulic – spod nawierzchni asfaltowej na światło dzienne wychodzą właśnie przedwojenne bruki. 

Drugie urbanistyczne porządkowanie Otwocka odbyło się już po II wojnie światowej, w latach 50 i 60 ubiegłego wieku. Wtedy to nie do poznania zostało zmienione centrum miasta, zarówno jeśli chodzi o zabudowę jak i o siatkę ulic. Powojenne centrum miasta znajdujące się pomiędzy torami kolejowymi na wschodzie, ulicą Staszica na zachodzie, ul. Świderską na północy i ul. Powstańców Warszawy na południu, charakteryzowało się dużym bałaganem i chaosem w zabudowie. Składało się na nią wiele drewnianych domów, sklepików, warsztatów i kramów bardzo często obskurnych i chylących się ku ruinie. Dodatkowo w samym centrum, przy dzisiejszej ulicy Powstańców Warszawy funkcjonowało targowisko miejskie. Jego lokalizacja oraz uciążliwości jakie generowało, w tym głównie komunikacyjne (jak i zapachowe), zmusiło władze miasta do opracowania co z nim począć dalej. Ówczesna Miejska Rada Narodowa wraz z pracownikami Urzędu Miasta podjęła wtedy się trudu zmiany wizerunku centrum miasta w oparciu o wypracowaną jednolitą koncepcję urbanistyczną. 

Koncepcja przebudowy centrum

W latach 1956-1958 miejski Wydział Budownictwa pod kierunkiem architekta miejskiego, inż. arch. Jerzego Katkiewicza, opracował gruntowną koncepcję przebudowy, modernizacji i urbanizacji centrum Otwocka. Projekt ten przewidywał m.in. likwidację i przeniesienie targowiska miejskiego z dotychczasowego miejsca na plac przy ul. Batorego, a na uwolnionym terenie budowę wielofunkcyjnego pawilonu handlowo-usługowego, założenie placu centralnego (czyli właśnie brakującego w Otwocku „rynku”), budowę osiedla mieszkaniowego w północnej pierzei placu oraz przebudowy i zmiany przebiegu ulic Powstańców Warszawy, Andriollego i Karczewskiej. 

Z dniem 1 stycznia 1958 r. Otwock został podniesiony do rangi powiatu miejsko-uzdrowiskowego oraz przeżył największe powiększenie swojego terytorium w historii. W granicę miasta tego dnia zostały włączone dotychczasowe wsie: Mlądz, Wółka Mlądzka, Świerk i Jabłonna z przyległymi terenami. Nowo wybrana wówczas Miejska Rada Narodowa pod przewodnictwem Henryka Gniewkowskiego w dniu 2 kwietnia 1958 r. w drodze uchwały zaakceptowała opracowany plan przebudowy i uporządkowania centrum sporządzony pod kierownictwem J. Katkiewicza. 

Likwidacja targowiska i powstanie rynku miejskiego

Jeszcze w tym samym roku przystąpiono do likwidacji targowiska przy ul. Powstańców Warszawy, przedłużono ulicę Andriollego w kierunku ulicy Górnej jednocześnie likwidując fragment ul. Karczewskiej, od ul. Bazarowej do ul. Powstańców Warszawy. Po zakończeniu tych prac powstał prostokątny plac miejski, który w założeniach projektantów miał swoim wyglądem i charakterem nawiązywać do dawnych miejskich rynków, którego Otwock do tej pory nie miał. Ograniczały go ulice: Staszica, Powstańców Warszawy i nowo wytyczony fragment ulicy Andriollego. Do 1961 r. wybudowano nowoczesny pawilon handlowy (częściowo piętrowy) zaprojektowany przez inż. arch. Andrzeja Condera. Wokół pawilonu, szczególnie od ul. Andriollego, wytyczono alejki i zieleńce tworząc nowoczesny i efektowny plac miejski, który w 1964 r. otrzymał nazwę Placu XX-lecia PRL (obecnie jest to Plac Niepodległości, na którym znajduje się Miejska Scena). Uroczyste otwarcie pawilonu handlowego nastąpiło 20 grudnia 1961 r. W tym samym czasie od strony północnej plac został zamknięty zespołem budynków o charakterze mieszkalno-handlowym nazwanym „Osiedlem Rynek I”. Złożyły się na niego połączone ze sobą 4 bloki mieszkalne z zespołem lokali handlowo-usługowych na poziomie parteru. Projektantami tego osiedla byli architekci Jerzy Katkiewicz i Lech Szewczyk. Przez wiele lat w tym ciągu handlowym działały znane w Otwocku takie sklepy jak: Optyk, Pewex czy AGD. Tutaj też działał bar mleczny i słynna restauracja „Nowoczesna”. 

Ta swoista śródmiejska dzielnica mieszkaniowo usługowa z placem centralnym, pawilonem handlowym i nowoczesnymi blokami mieszkalnymi stała się wówczas najładniejszym fragmentem miasta. 

Kolejne plany przebudowy centrum

Sukces osiągnięty podczas budowy „Osiedla Rynek I” poskutkował opracowaniem planu dalszej przebudowy centrum w latach 1966-1970. Zaprojektowano „Osiedle Rynek II”, mające składać się z tzw. punktowców, czyli pięciokondygnacyjnych bloków mieszkalnych, które w efekcie nie zostały wybudowane. Natomiast w ramach tej rozbudowy wzniesiono przy ul. Powstańców Warszawy okazały budynek Banku PKO i PZU, pawilon handlowo-administracyjny PSS „Społem” oraz zespół pawilonów handlowych przy ul. Wawerskiej. 

Trzeba przyznać że podjęta wtedy wielka przebudowa centrum Otwocka była istną rewolucją w wyglądzie miasta. Było to niewątpliwie bardzo korzystne dla Otwocka i jego mieszkańców. 

Przeczytaj również: