Paweł Ajdacki
162 lat temu, 22 stycznia 1863 r., wybuchło najtragiczniejsze z polskich powstań. Do nierównej walki stanęło ok. 40 tysięcy powstańców. Przez dwa lata (1863-64) prowadzili oni nierówny bój z potężnym imperium jakim była Rosja. Również tereny dzisiejszego powiatu otwockiego były widownią krwawych walk pomiędzy oddziałami polskimi a rosyjskimi. Bytności partii powstańczych w okolicach Otwocka sprzyjały rozległe lasy porastające wartym kompleksem wzdłuż Wisły od Wawra po Dęblin. Warto jest sobie przypomnieć gdzie walczyli i umierali nasi pradziadowie oraz obejrzeć te miejsca podczas niedzielnej wycieczki.
Odrobina historii
3 marca 1863 r. pod Glinianką, oddział polski pod dowództwem płk Ziemomysła Kuczyka w sile 300 żołnierzy, stawiły skuteczny opór liczniejszym oddziałom rosyjskiej piechoty i kozaków. Tego samego dnia, ci sami powstańcy stoczyli pod Otwockiem Małym zwycięską walkę z dwukrotnie silniejszym oddziałem rosyjskim dowodzonym przez Reyenthala. W walce poległo 15 Polaków i 40 Rosjan. Do dnia dzisiejszego pod Otwockiem Małym, na początku zabytkowej alei starych lip i topól prowadzącej do Otwocka Wielkiego, w miejscu zwanym Osiny znajduje się zbiorowa mogiła 7 poległych powstańców. Po tych walkach oddział Kuczyka przeprawił się na drugą stronę Wisły. 25 maja, w Rudce przy szosie lubelskiej, oddział dowodzony przez majora Józefa Jankowskiego atakuje z zasadzki carski konwój prowadzący 140 rekrutów z Dęblina. W walce ginie 40 żołnierzy wroga, tyleż rekrutów zyskuje wolność. Dowódca oddziału Jankowski, w cywilu był zarządcą majątku Tarchomin, w powstaniu jednym ze zdolniejszych dowódców, a w Rządzie Narodowym sekretarzem stanu. Miejsce tego starcia upamiętnione jest drewnianym krzyżem ze stosowną tablicą pamiątkową. Polegli powstańcy spoczęli w zbiorowej mogile na cmentarzu w Wiązownie. Wielkie bitwy powstańcze rozegrały się dość daleko od Otwocka, na południowych krańcach powiatu otwockiego w Zambrzykowie, Łucznicy i Gocławiu, gdzie walczył m.in. młody Aleksander Głowacki (późniejszy Bolesław Prus). Źródła podają jeszcze, że do niewielkiej potyczki doszło w Świdrach Wielkich, o której jednak niewiele wiadomo. Być może chodzi o potyczkę w Świdrach, ale tych pod Tarchominem na północy Warszawy. Ponadto w Mlądzu, na prawym brzegu Świdra i Zagórzu, niedaleko sanatorium, znajdują się pomniki ufundowane przez Franciszka Skibińskiego, byłego powstańca, na mogiłach poległych w 1863 r. Oprócz pomników pozostała wśród ludzi pamięć o tamtych wydarzeniach oraz nazwy terenowe związane z powstańcami. Do dzisiaj okoliczna ludność, podmokłe tereny w okolicach Taboru i Radachówki nazywa Bagnami Powstańców, dlatego że w tych trudno dostępnych miejscach swoje kryjówki miały partie powstańcze. Miejsce zbiorowej mogiły powstańców poległych pod Gocławiem jeszcze do niedawna nazywane było przez miejscowych mieszkańców „Polaki”. Tak w telegraficznym skrócie wyglądał rok 1863 w najbliższych okolicach Otwocka.
Powstańczy szlak
W długi letni dzień proponuję się wybrać na długą, całodniową, rowerową wycieczkę dookoła Otwocka szlakiem powstańców styczniowych. Wycieczkę rozpoczynamy w Otwocku pod gmachem PKO u zbiegu ulic Andriollego i Powstańców Warszawy. Na ścianie budynku można zobaczyć tablicę pamiątkową w kształcie malarskiej palety poświęconą M. E. Andriollemu, „ojcu” Otwocka wypoczynkowego, powstańca styczniowego walczącego w oddziale Narbutta na Litwie. Stąd jedziemy na południe ulicami Otwocka i lasem do Karczewa pod kościół parafialny św. Wita, w którym znajdują się obrazy: Św. Kazimierz i Złożenie do Grobu, namalowane przez wspomnianego już Michała Elwiro Andriollego. Spod kościoła jedziemy dalej ruchliwymi ulicami Żaboklickiego i Częstochowską do Otwocka Małego gdzie na początku zabytkowej alei prowadzącej do pałacu Bielińskich usytuowany jest niewielki cmentarzyk „Na Osinach” z mogiłą powstańców 1863 r. z oddziału Kuczyka poległych w bitwie z Rosjanami stoczonej 3 marca pod tą wsią. W mogile tej spoczywa 7 powstańców, w tym jeden z mieszkańców pobliskiego Karczewa. Spod mogiły jedziemy przez Otwock Wielki do Janowa przecinając po drodze szosę nadwiślańską. W Janowie zagłębiamy się w Lasy Otwockie i jadąc „Czerwoną Drogą” przez Okoły, Pogorzel Warszawską dojeżdżamy do Świerku. Tutaj skręcamy na wschód, przejeżdżamy wiaduktem szosę lubelską i asfaltem kierujemy się w stronę Glinianki. Po minięciu Świdra, po lewej stronie, na niewielkiej skarpie wznosi się murowany dworek otoczony resztkami wspaniałego niegdyś parku krajobrazowego. Tuż za parkiem dojeżdżamy do skrzyżowania, na którym skręcamy w prawo do centrum Glinianki. Przy kościele skręcamy w lewo w ulicę Wawrzyniecką, a później ulicę Polną. Prowadzą one do dawnej wsi Poręby, w centralnym miejscu której wznosi się kapliczka z wmurowaną tablicą pamiątkową poświęconą powstańcom z oddziału płk. Ziemomysła Kuczyka, którzy w tym miejscu stoczyli potyczkę z Rosjanami 3 marca 1863 r. Wracamy tą samą drogą do skrzyżowania przy dworze. Stąd jedziemy dalej w stronę Malcanowa. Po przejechaniu kilkuset metrów skręcamy w lewo w stronę cmentarza w Lipowie i dalej w stronę Kopek.
Kliknij i zobacz galerię zdjęć
.JPG)
Szeroka piaszczysta droga, którą jedziemy jest pozostałością średniowiecznego traktu wołowego (włodawskiego, wołyńskiego – różne nazwy tej drogi były używane w minionych wiekach) biegnącego z Pragi, przez Wawer, Gliniankę do Siennicy. Nie zbaczając z obranej drogi, mijając po lewej stronie Wólkę Mlądzką dojeżdżamy do szosy lubelskiej w Rudce. Do niedawna po prawej stronie szosy stał pamiątkowy krzyż ustawiony 25 maja 2003 r. w 140 rocznicę stoczonej w tym miejscu potyczki przez oddział mjr Jankowskiego, a powstały dzięki współdziałaniu wiceprezesa otwockiego Oddziału PTTK Pawła Ajdackiego, mieszkańców wsi Żanęcin z jej sołtysem, Piotrem Klochem na czele i Romanem Jakubcem stolarzem (i rzeźbiarzem) z Józefowa. Po rozbudowie szosy lubelskiej do drogi ekspresowej krzyż ten został przeniesiony na zachodnią jej stronę i ustawiony na wjeździe do osiedla Radiówek. Spod krzyża ruszamy w dalszą podróż i jadąc wzdłuż S-17 docieramy do Wiązowny. Na miejscowym cmentarzu znajduje się zbiorowa mogiła poległych pod Rudką powstańców z oddziału Jankowskiego. Po zwiedzeniu cmentarza wyjeżdżamy ulicą Kościelną i Lubelską w kierunku Józefowa. W Emowie skręcamy w lewo, w drogę prowadzącą do Mlądza. Tuż przed samym mostem opuszczamy wygodny asfalt i leśną drogą jedziemy ok. 300 m górę Świdra. W tym miejscu trzeba się uważnie rozejrzeć żeby po prawej stronie, na niewielkiej skarpie nadświdrzańskiej zobaczyć niewielki pomnik na mogile powstańców styczniowych. Został on ustawiony na początku XX w. przez Franciszka Skibińskiego na mogile powstańców 1863 r. Jeszcze do lat 60-tych u jego podnóża znajdował się most na Świdrze, a sam pomnik stał na odsłoniętej skarpie nad drogą prowadzącą do niego. W 2005 r. spontanicznie, bez żadnego zaangażowania ze strony ówczesnych władz, Paweł Ajdacki, Paweł Tywoniuk, Sebastian Rakowski i Jacek Jaroń odnowili tą mogiłę i przywrócili pamięć o niej w Otwocku i jego okolicach. 22 stycznia 2006 r. przy mogile odbyła się skromna uroczystość ponownego jej poświęcenia przez ks. Włodzimierza Serżysko, w której oprócz w/w wzięło udział jeszcze 5 osób. W następnych latach, z inicjatywy Pawła Ajdackiego, zawsze 22 stycznia o godz. 18 spod Klubu MOKTiS w Mlądzu wyrusza kolumna osób z pochodniami i sztandarami narodowymi. Uczestnicy udają się pod tą mogiłę aby tam oddać cześć powstańcom. Spod mogiły wracamy do mostu w Mlądzu. Dalej kierujemy się ulicami Mostową, Żabią. Przy ul. Żabiej k. numeru 40 mijamy metalowy krzyż osadzony na schodkowym, betonowym cokole. Krzyż ten, według przekazów starszych mieszkańców Mlądza, postawiony jest również na mogile powstańca styczniowego. Jedziemy dalej ulicą Żabią, aż do ul. Żeromskiego. Następnie ulicami Samorządową, Warszawską, Orlą i Powstańców Warszawy dojeżdżamy do znanego nam już budynku PKO, spod którego rozpoczęliśmy wycieczkę powstańczym szlakiem.
Kliknij i zobacz galerię zdjęć
Zapowiedź kolejnych części tryptyku powstańczego
Za tydzień przybliżę Państwu postać pułkownika Ziemomysła Kuczyka oraz szlak bojowy jego oddziału sformowanego w okolicach Stanisławowa. W szeregach tego oddziału walczyli mieszkańcy tego powiatu, do którego należały również w dużej części tereny dzisiejszego powiatu otwockiego.
Natomiast część trzecia (za dwa tygodnie) poświęcona będzie prezentacji wszystkich miejsc na terenie powiatu otwockiego, gdzie znajdują się pamiątki po powstańcach styczniowych.
Zapraszam do lektury i wycieczek w teren.
.jpg)
Napisz komentarz
Komentarze